- προβοσκιδωτά
- Τάξη θηλαστικών, η ονομασία των οποίων προέρχεται από το ότι είναι προικισμένα με προβοσκίδα. Τα π. εμφανίστηκαν κατά το ηώκαινο στην Αφρική και διαδόθηκαν κατά το τριτογενές και τεταρτογενές σε ολόκληρο τον κόσμο, εκτός από την Αυστραλία· μερικά είδη προσαρμόστηκαν στα ψυχρά κλίματα, ενώ άλλα έζησαν σε εύκρατες ή θερμές περιοχές. Τα π. που εξαφανίστηκαν είχαν γενικά πολύ διαφορετικές διαστάσεις από εκείνες των δύο σημερινών ειδών· μεταξύ των μεγαλυτέρων ήταν τα δεινοθήρια, εφοδιασμένα με χαυλιόδοντες στραμμένους προς τα κάτω, που έζησαν στην Αφρική και στην Ευρασία από το μειόκαινο έως το πλειστόκαινο· από τα μικρότερα π. αναφέρουμε τα μοιριθήρια, που εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο κατά το ηώκαινο και τα οποία, σε αντίθεση με τα δεινοθήρια, από τα οποία έλειπαν οι ανώτεροι κοπτήρες, είχαν σχεδόν πλήρη οδοντοφυΐα.
Άλλα απολιθωμένα π. με διάφορες μορφές και μεγέθη ήταν τα μαστόδοντα, που μερικά είχαν χαυλιόδοντες και στις γνάθους· το μεγαλύτερο μεταξύ των π. αυτών ήταν ο στεγοτετραβελόδους (stegotetrabelodon syrticus) ο σκελετός του οποίου βρέθηκε στην έρημο της Κυρηναϊκής. Τα μαστόδοντα του Παλαιού Κόσμου εξαφανίστηκαν κατά το τέλος του τριτογενούς. Περισσότερο όμοια με τα σημερινά π. ήταν τα αμερικανικά μαστόδοντα, που αντίθετα, έζησαν μέχρι τους πρόσφατους σχετικά χρόνους· υπήρχαν ακόμα, εδώ και περίπου 8.000 – 10.000 χρόνια, σύμφωνα με ελέγχους που έγιναν με ραδιενεργό άνθρακα· αντίθετα, από τα απολιθωμένα λείψανα που βρέθηκαν πριν μερικές δεκαετίες και από τις απεικονίσεις ζώων εφοδιασμένων με χαυλιόδοντες, φαίνεται να επιβεβαιώνεται ότι μερικά αμερικανικά μαστόδοντα επέζησαν μέχρι τις αρχές του πολιτισμού των Μάγια. Γνήσιοι ελέφαντες, που είχαν χαρακτηριστικά περισσότερο όμοια με εκείνα των σημερινών π., εμφανίστηκαν μεταξύ του τέλους του τριτογενούς και των αρχών του τεταρτογενούς. Κατά τις θερμές προπαγετωνικές και μεσοπαγετωνικές περιόδους, έζησαν ο elephas antiquus και ο elephas meridionalis, πολυάριθμα λείψανα των οποίων βρέθηκαν σε διάφορα περιοχές. Κατά τις ψυχρές παγετωνικές περιόδους στην Ευρασία και στην Αμερική ήταν αντίθετα διαδεδομένα τα μαμμούθ.
Ελέφαντες σε κέντρο προστασίας αγρίων ελεφάντων στη Σρί Λάνκα (φωτ. ΑΠΕ).
* * *τα, Νζωολ. παλαιότερος όρος για τα προβοσκιδοειδή.
Dictionary of Greek. 2013.